O debate sobre eliminar o cambio de hora: ¿Por que o investigador Jorge Mira cre que é unha idea “equivocada”?

O investigador e profesor da Universidade de Santiago de Compostela (USC), Jorge Mira, explicou que se chegase a producir a eliminación do cambio estacional de hora a sociedade “posiblemente volvería a autoorganizarse para adaptarse ou confrontar a agresión que é ter un reloxo fixo nun país con estacións”.

E é que o debate arredor desta cuestión cobrou relevancia mediática co anuncio do presidente do Goberno, Pedro Sánchez, o pasado luns de propor ao Consello Europeo acabar coa modificación horaria — que atrasará o reloxo unha hora na madrugada do sábado 25 ao domingo 26 — alegando que “xa non ten sentido”, que apenas axuda a aforrar enerxía e que incluso ten “un impacto negativo” na saúde e na vida da xente.

En unha entrevista concedida a Europa Press, Mira, quen formou parte da comisión de expertos para a reforma da hora oficial (2018-2019), manifestou que é “unha decisión equivocada” e “non existe consenso” por parte do grupo de expertos sobre a eliminación.

“Hai que adaptar o reloxo”

Tal e como explicou o investigador, España sitúase fóra das zonas tropicais, onde o sol sae e ponse sempre á mesma hora, o que permite a eses países prescindir deste cambio estacional. “A posta e saída do sol en España cambia tres horas pola mañá e tres horas pola tarde dependendo da estación. Pasamos de ter menos sol que a Antártida a ter máis sol que en Kenia“, expuxo.

Por tanto, as condicións de exposición solar “cambian moitísimo” nesta latitude, de maneira que, apunta Mira, “a insolación máis ou menos no solsticio de verán é maior do 92%, mentres que na mesma latitude pasa ao 33% seis meses despois”. Debido a esta variación, “hai que adaptar o reloxo para non levantarse cada vez máis desfasados”.

“Os españois de hai cen anos levantábanse tres horas antes en xuño que en decembro. Se poñemos o reloxo a piñón fixo, levantarémonos á mesma hora todo o ano, independentemente do que faga o sol. E se o sol está desprazándose tres horas, temos un problema“, ampliou.

A continuación, Mira compárao coa vestimenta, explicando que vivindo en España “non se poden levar bermudas todo o ano porque acabarías morrendo de frío no inverno, e no caso de levar abrigo durante os 12 meses, no verán pasarías moito calor”.

Diferenzas en Europa

Dentro do propio continente, o investigador apuntou que existen “bastantes diferenzas” entre as rexións europeas. “Se nos fixamos no que é a curva do planeta Terra, as zonas que están preto dos casquetes polares do círculo polar teñen xa moita curvatura e de feito por riba do círculo polar ártico chega un momento no cal é sempre de noite no inverno ou é sempre de día no verán”, manifesta.

Por este motivo, “non é sorprendente” que países como Finlandia soliciten suprimir o cambio estacional de hora, xa que vivindo en algunhas zonas do territorio, “pasan de 24 horas de noite en decembro a 24 horas de luz en xuño”. “A eles arranxar unha hora arriba ou abaixo non lles supón nada”, sintetiza Mira.

Preguntado polas posibles consecuencias da eliminación tamén en España, Mira sinalou que no caso de adoptar a hora de inverno todo o ano, na franxa leste do país estaría amencendo entre as cinco e as seis da mañá catro meses ao ano.

“Estariase secuestrando unha hora de luz solar pola tarde, cando hai moita xente que a estaría aproveitando, e a estamos traspasando ás cinco ou ás seis da mañá, que é cando hai moi pouca xente esperta”, razoou.

Reacción da sociedade

“A primeira hora oficial en España instaurouse en 1901, pero evidentemente o país tardou un tempo en absorber esa nova situación. Cando o reloxo comeza a tomar o dominio, a sociedade tiña un reloxo fixo ante un país con estacións”, relata o investigador, quen amplía que como resposta a sociedade española deseñou un método que consistiu en poñer horarios de inverno e horarios de verán nos comercios para adaptarse.

Desa maneira, a propia sociedade autoorganizouse creando un salto dunha hora entre os meses de setembro a marzo e outra hora de abril a setembro. Posteriormente, instáurase o cambio estacional de hora que “de certa maneira oficializa iso que a sociedade xa descubrira” e desaparecen eses cambios de hora nos comercios.

“Isto demostra perfectamente que o cambio estacional de hora é a medida precisa que este país necesitaba e a mellor proba do seu éxito“, sentenza Mira, pronosticando que se eliminase “posiblemente a sociedade volverá a responder do mesmo xeito”.

Alteracións derivadas

Un dos argumentos máis utilizados no debate a favor da eliminación do cambio de hora son as alteracións que produce no organismo adiantar ou atrasar unha hora dúas veces ao ano. Neste sentido, o neurólogo do Hospital Clínico Universitario de Santiago (CHUS), Emilio Rodríguez, sinala que as máis habituais prodúcense durante o período de adaptación que segue ao cambio de hora e son a “irritabilidade, un menor rendemento e trastornos como o insomnio”.

“O ritmo de ciclo sono-vixilia ten que ser regular. ¿Por que? Porque se non aumenta o risco de enfermidades como a hipertensión, a diabetes, o infarto de miocardio, o ictus,…etc. Este control depende dun reloxo interno que está situado no cerebro, o cal depende moito da luz”, ampliou.

Segundo o doutor, a Sociedade Española do Sono suxire, “ademais de non facer un cambio de hora”, que se fixe o horario de inverno para todo o ano, xa que facilita a exposición á luz nas primeiras horas da mañá, en horario laboral e escolar. “Iso axuda a que teñamos máis horas de sono e un despertar máis natural que coincide co amencer”, sintetiza.

Porén, se se puxese o horario de verán de forma permanente, habería máis horas de noite e escuridade pola mañá durante o inverno e máis horas de luz pola noite no verán, o cal “desaxusta o reloxo interno e supón unha perda de horas de sono”.

“Os cambios de ritmo nas horas ás que nos deitamos e levantamos en xeral son desaconsellables, pero no caso do cambio de hora é un cambio ao que non podes adaptarte porque é brusco e afecta a toda a semana do tirón. Non podes compensalo facilmente”, desenvolveu.

Estudantes e traballadores

En canto á poboación “máis vulnerable” a estas afectacións, Rodríguez indica que son os nenos e adolescentes en idade escolar e o persoal laboral, ao ser os que teñen que madrugar con unhas horas de luz que “non son as adecuadas” porque “levántanse pola mañá e hai escuridade”.

Preguntado polas recomendacións para “minimizar” as alteracións derivadas do cambio estacional de hora, Emilio Rodríguez remarca as recomendacións de hixiene do sono. É dicir, “evitar a exposición ás pantallas á noite, poñer luz o máis pronto posible ás mañás e intentar non atrasar tanto ese ritmo sono-vixilia”.

Con todo, Rodríguez concluíu destacando que é posible que en Galicia, respecto aos ciclos de sono-vixilia, “conveña máis un horario como o de Portugal”.