A mineira de A Penouta quere comezar a extraer coltán en 2027 e ve "importante" falar con Recursos de Galicia.

En A Penouta, dentro do concello ourensán de Viana do Bolo, é fácil xuntar grandes palabras. Alí sitúase unha mina de coltán chamada a ser a primeira operativa en Europa, e nun lugar alleo aos conflitos que azoutan, por exemplo, á República Democrática do Congo. Nunha terra de Entroido e lousa, anida o potencial para xerar unha cadea de subministración estratéxica que mitigue a dependencia europea de China ou Estados Unidos cunha materia prima de dispositivos electrónicos, como móbiles ou ordenadores.

Tras este proxecto, que intentou alumear Strategic Minerals, están elementos máis prosaicos: a xudicialización da mina por danos ambientais no espazo protexido de Pena Trevinca; a anulación do permiso de explotación; o concurso de acredores da empresa; o ERE para 55 traballadores e a perda de actividade nun territorio do interior de Ourense con tradicionais dificultades para xerar dinámicas económicas.

Na quebra de Strategic Minerals xurdiu unha nova empresa disposta a tomar o relevo, a australiana Energy Transition Minerals (ETM), que pagou 5,2 millóns na poxa para facerse coa mina o pasado xullo e que aínda está completando o proceso de compra. A mineira tamén ten as súas pequenas historias. Unha moi notable é que o director xeral, Daniel Mamadou Blanco, sexa de orixe galego e que a súa nai viva en Ordes.

E ten, sobre todo, un plan de acción para a extracción do coltán que detallou o responsable da empresa en España, Jorge Gil, nun encontro con Economía Digital Galicia en Santiago. “A UE quedou completamente atrás en conseguir os subministros para a transición verde, e entre eles está o recurso de A Penouta, unha explotación cos altos estándares europeos e españois en medio ambiente e de seguridade social e laboral dos traballadores, o que fai aínda máis importante a ubicación desta mina”, expón Gil para explicar o interese da súa empresa nun xacemento que vén de curto-circuitar en mans de Strategic Minerals e que non conseguiu a paz social suficiente como para evitar a súa xudicialización.

Camiño a 2027

De feito, ETM asume que terá que reiniciar o proceso para obter un novo permiso de explotación –aínda hai procesos xudiciais pendentes sobre a licenza de Strategic Minerals, pero cren que seguirá anulada por defecto de forma– e fixou obxectivos ambiciosos baseados niso. Un é obter a consideración de proxecto industrial estratéxico para a Xunta. “Ten sentido que sexa declarado proxecto industrial estratéxico porque, dunha maneira, a Xunta auspiciaría unha avaliación con estándares europeos do proceso de A Penouta e permitiría unha rápida recuperación da actividade en Viana do Bolo”, apunta Jorge Gil.

Se todo vai ben, a mina de coltán podería estar en marcha en 2027. “Seguramente entre marzo e abril finalizaremos o proceso de adquisición. No segundo trimestre de 2026 estaremos en actividade para a sección B e antes presentarase a documentación. Se conseguimos a declaración de proxecto industrial estratéxico, a normativa marca un ano de transición ata a licenza. Necesitamos unha resolución favorable da declaración de impacto ambiental ordinaria, que é a máis esixente, e se a conseguimos pretendemos que a mediados de 2027 a mina estea funcionando e a pleno rendemento“, expón o Spain Manager do grupo australiano.

O abecé de A Penouta

A actividade, en realidade, chegará antes ao xacemento ourensán porque ETM conta cun permiso da sección B e sabe como usalo. Iniciar a explotación á espera de obter o permiso da sección C ten, cando menos, tres vantaxes, segundo Gil: “Pensamos poñela en marcha cando completemos a compra para garantir unha reincorporación paulatina dos traballadores e tamén a adecuación da mina para a solicitude do permiso da sección C. Estamos á merced dese permiso, pois debemos presentar unha solicitude e pasar as correspondentes avaliacións de impacto ambiental dunha explotación mineira, incluída a afección por proximidade con Red Natura de auga, po e ruídos (…) Operar na sección B e aproveitar as escombreiras ten unha serie de beneficios: xeiras un fluxo de caixa, por exemplo, as areas feldespáticas poden ser aproveitadas na industria para cerámica; alivia o pasivo ambiental deixado pola anterior compañía, na medida en que estamos eliminando calquera residuo; e permite unha incorporación paulatina de traballadores mentres, paralelamente, preparamos a actividade industrial para esa sección C”, explica.

ETM non parece un paracaidista que avanza a tientas ata facerse co terreo. Coñece o proxecto de Samca en Doade e o de Eurobattery en A Gudiña; sabe da tradición mineira de Valdeorras, pero tamén do desasosego que xera a actividade extractiva desde o punto de vista ambiental; púxose en contacto con todos os grupos políticos do municipio e comprometeuse a informar “con transparencia” de cada paso. “O desexo é aglutinar a canto máis forzas mellor, incluso aquelas que consideran que a minería é mala para o entorno. Son consciente de que ten unha afección sobre o medio ambiente, son consciente de que a normativa española e europea ten uns estándares medioambientais e laborais moi altos que as empresas debemos seguir”, manifiesta Gil.

Unha conversa con Bruquetas

A compañía non fala con exactitude de cifras, nin en canto á inversión nin ao emprego. Si que garante que aproximadamente o 85% das empresas contratistas serán de Galicia, ao igual que, probablemente, o 95% dos traballadores, como sucede no seu proxecto de estaño e litio de Villasrubias, en Salamanca. A incorporación dos extraballadores de Strategic Minerals tamén lle parece natural ao grupo.

Preguntado polo papel de Recursos de Galicia, a utility impulsada pola Xunta, Gil abre a porta de para en par. “Somos coñecedores da vinculación de Recursos de Galicia, empresa mixta auspiciada pola comunidade autónoma, e de que recentemente asinou un acordo coa xente de Samca e o proxecto de Doade. É importante involucrar aos máximos grupos de interese (utiliza o termo inglés stakeholders) para A Penouta e fortalecela. O proxecto non ten sentido se en Galicia non se involucran con A Penouta. Sería importante poder falar con Recursos de Galicia, manter unha conversa ao respecto“, apunta con precaución sobre a empresa que dirixe Emilio Bruquetas.

Os fondos de ETM

O directivo de ETM di que unha das vantaxes da empresa para o proxecto de A Penouta é que ten fondos suficientes para desenvolvela por si mesma. “Inmediatamente despois de anunciar a adquisición, o interese xerado permitiu unha primeira colocación de 10 millóns de dólares australianos, e unha segunda colocación de 8 millóns máis. Isto significa que, unicamente para A Penouta, a nosa compañía ten na súa caixa 18 millóns (algo máis de 10 millóns de euros ao cambio)“, di.

O grupo tamén pretende trasladar a sede social da empresa a Viana do Bolo e crear unha oficina en Santiago que sexa operativa para a tramitación de permisos e a entrega de documentación á Xunta. Segundo explica Gil, no xacemento hai “76 millóns de toneladas de estaño coa súa correspondente equiparación a niobio e tantalio, que é o recurso estrela”.

A mineira de A Penouta quere comezar a extraer coltán en 2027 e ve “importante” falar con Recursos de Galicia.

A australiana Energy Transition Minerals ten 10 millóns en caixa para desenvolver en Viana do Bolo a primeira mina de coltán de Europa; prevé solicitar a declaración de proxecto estratéxico por parte da Xunta e non descarta novas inversións en Galicia.