Do orgullo verde ao pescozo de botella

O presidente Sánchez non perde ocasión de exhibir en público portadas internacionais que, segundo el, avalan a xestión do seu Goberno. Pero a última que debería ensinar non é precisamente para presumir. O Financial Times, un dos medios económicos máis influentes do planeta, publicou unha radiografía pouco complacente: España instalou unha capacidade solar sen precedentes… para despois descubrir que carece dunha rede capaz de aproveitala. Un retrato incómodo, onde a propaganda política correu moito máis que a planificación técnica.

Segundo o FT, España despregou máis capacidade solar da necesaria para cubrir a súa propia demanda. E aquí salta o primeiro curto circuito co relato oficial: a demanda eléctrica nacional leva vinte anos practicamente conxelada. Con todo, acelerouse a instalación de placas como se non houbese un mañá. O resultado é previsible: enerxía que non se consome, que se malvende ou que directamente se desperdicia, cun sistema eléctrico máis inestable do que se quere recoñecer.

Esa sobreprodución, unida a unha inversión raquítica en redes, tivo un dobre efecto perverso. Por un lado, derrubou os prezos maioristas nas horas de máxima xeración, minando a rendibilidade dos proxectos. Por outro, deixou ao descuberto unha fragilidade preocupante, como quedou patente no gran apagón ibérico de abril de 2025, que deixou a 58 millóns de persoas sen luz. E se algo demostra ese apagón é que o problema non é conxuntural nin froito dun accidente illado, senón a consecuencia de anos de desatención ás infraestruturas críticas do sistema.

Os datos son demoledores. BloombergNEF, citada polo Financial Times, sitúa a España á cola da UE en investimento en redes eléctricas: apenas 0,3 euros por cada euro destinado a renovables, fronte aos 0,7 da media europea. Unha proporción que explica por si soa por que a rede non foi capaz de absorber con seguridade o crecemento fotovoltaico. E, de feito, desde 2017 existen informes que advertían da necesidade de reforzar a rede con inversores, eses dispositivos que achegan a “inercia” que antes daban as grandes turbinas nucleares ou térmicas e que estabilizan o sistema fronte á intermitencia solar. Non se instalaron a tempo. A factura desa omisión xa a pagamos todos.

O patrón de fondo é inconfundible: España logrou un éxito mal xestionado, porque estar na elite mundial en capacidade fotovoltaica é un mérito indiscutible, pero sen rede, almacenamento e interconexións, ese exceso convértese en electricidade de saldo. Tamén hai unha ausencia de “segunda capa” política, xa que se priorizou a foto da placa solar sobre as investimentos invisibles pero vitais: redes, baterías, interconexións e xestión da demanda. E existe un custo de oportunidade con risco a longo prazo, porque sen infraestrutura erosiónase a rendibilidade e frénase a transición enerxética; o apagón foi unha advertencia, e ignoralo é convidar á inestabilidade. En definitiva, España non ten un problema por producir demasiada enerxía solar, senón por non ter feito a tempo as obras invisibles que a converten en enerxía útil e rendible.

Conviña salientar que este déficit non se limita á enerxía solar: por elevación, afecta a todas as renovables. Galicia é un exemplo claro. Con case un 85 % da súa xeración eléctrica procedente de fontes limpas, a comunidade é un referente en produción verde. Sen embargo, o déficit de infraestruturas de transporte eléctrico está a freado a conexión de novos parques, a evacuación da enerxía xa xerada e, en consecuencia, o desenvolvemento de proxectos industriais de gran envergadura. Galicia produce moito máis do que consome, pero sen unha rede moderna e adaptada esa vantaxe convértese nun lastre.

Se de verdade queremos ser un referente verde, é imprescindible esixir almacenamento nas novas plantas, planificar interconexións con Francia, Portugal e Marrocos, incentivar baterías domésticas e industriais que permitan un autoconsumo tamén nocturno, axustar tarifas e programas para trasladar consumo ás horas solares e, sobre todo, investir nunha rede capaz de soportar, distribuír e rentabilizar toda esa enerxía.

Porque a transición enerxética non se gaña en titulares nin en cumios internacionais, senón no cableado, nos transformadores e nas decisións invisibles que sosteñen un sistema eléctrico moderno. E aí, hoxe por hoxe, imos moi por detrás da nosa propia propaganda.