A pegada de José María Castellano en Inditex e a familia de Amancio Ortega.

José María Castellano, peza clave na conversión de Inditex nun xigante mundial do téxtil, faleceu en Madrid na madrugada deste mércores aos 78 anos. Vinte anos despois da súa saída da multinacional, a súa pegada segue presente en Arteixo e, tamén, na familia Ortega. El foi o artífice da saída á bolsa da cotizada, en maio de 2001, unha operación que non só catapultou a matriz de Zara, senón que converteu en multimillonarios aos seus accionistas iniciais. Pasados os anos, a pesar do seu sonoro desencontro con Amancio Ortega pola frustrada operación de compra de Unión Fenosa, o executivo coruñés mantivo sempre un vínculo empresarial co clan: Artinver, unha inmobiliaria con activos en Francia no cuxo capital convivía con Josefa Ortega Gaona, irmá da primeira fortuna de España.

A morte de Castellano, quen actualmente mantía o seu posto como presidente da enerxética coruñesa Greenalia, propiciou un pronunciamento inesperado este mércores. O do propio Amancio Ortega. Non se lembra que, ata a data, o veterano empresario fixese nunca declaracións públicas. As súas palabras foron comunicadas pola empresa aos medios de comunicación. A súa particular despedida a Caste. “Lamento profundamente o falecemento de José María Castellano, unha figura esencial na historia de Inditex e, por riba de todo, unha gran persoa, como sabemos todos os que tivemos a sorte de coñecelo e de contar coa súa colaboración”, asina Ortega Gaona. “José María sempre destacou pola súa brillantez, profesionalidade e compromiso social. Todos en Inditex admiramos a Caste, e sempre ocupará un lugar moi especial no corazón da compañía”, dixo. De feito, Inditex non sería o que é hoxe en día sen a figura do catedrático de Economía.

A revalorización dun imperio

Castellano desembarcou en Inditex antes aínda do seu propio nacemento. O grupo, segundo os datos do Rexistro Mercantil, constituíuse en 1985, pero o catedrático de Economía foi reclutado por Ortega Gaona un ano antes tras un intento anterior de fichalo que non cuaxou. Permaneceu dúas décadas en Arteixo, ata a súa saída, fai agora case 20 anos, precipitada o fiasco da operación de compra de Unión Fenosa por parte de Amancio Ortega, Jacinto Rey (San José) e Julio Fernández Gayoso (Caixanova). Ben é certo que dende facía meses xa convivía en Arteixo con quen sería o seu sucesor, o entón flamante ex de Altadis, Pablo Isla.

Caste, que chegou a aglutinar os cargos de vicepresidente e conselleiro delegado do grupo téxtil, deseñou a saída á bolsa da compañía. O grupo comezou a cotizar o 23 de maio de 2001. O próximo ano cumprirase un cuarto de século. O folleto que os de Arteixo trasladaron á CNMV apostaba por colocar as accións a un prezo que oscilaba entre os 13,5 e os 14,9 euros, de forma que o grupo valorábase entón en uns 9.200 millóns de euros. Unha cantidade que, tendo en conta a inflación, alcanzaría un valor aproximado de uns 14.500 millóns. Na actualidade, a capitalización bursátil do imperio téxtil sobrepasa os 140.000 millóns de euros.

Da excepcional revalorización de Inditex nestes case 25 anos dá conta a propia compañía na súa última memoria semestral remitida á CNMV. “A capitalización bursátil de Inditex sitúase en 130.619 millóns de euros ao peche do semestre, un 1.326% superior ao do seu inicio de cotización o 23 de maio de 2001, fronte a unha alza do 50% do Ibex35 no mesmo período”, subliña a compañía.

Cando Inditex saltou ao parqué, Castellano indicou que a operación non se levaba a cabo “para captar recursos, senón por unha razón de continuidade”. A multinacional non precisaba liquidez para financiar a expansión do grupo, senón para converterse en “un referente” para o mercado, que cada vez lle esixiría mellores resultados. Así foi.

Unha operación que fixo millonaria á familia

A saída á bolsa de Inditex, impulsada por Castellano, tamén disparou a fortuna da familia Ortega. E a súa propia. A matriz de Zara apostou por colocar no mercado o 26,09% do seu capital social, incluíndo tamén nesta cantidade os títulos correspondentes ás opcións de compra das entidades colocadoras, os green shoes. Na súa primeira xornada no parqué, a acción disparouse case un 23%.

Segundo o seu folleto de saída á bolsa, do 22,69% do capital social de Inditex sacado a oferta, sen ter en conta os green shoes, o 44,59% reservábase neste caso para tramo minorista, o 12,97% para investidores institucionais españois, un 38,91% para internacionais e un 3,53% para empregados. A saída á bolsa foi fundamental para fraguar parte da actual fortuna do clan Ortega, e é que no folleto de emisión, a compañía indicaba que os accionistas que se adheriran á oferta de venda eran Amancio Ortega, Rosalía Mera, Dolores Ortega Renedo, Sandra Ortega, Primitiva Renedo Oliveros, Marta Ortega Pérez, Josefa Ortega Gaona, Juan Carlos Rodríguez Cebrián e o propio José María Castellano. Esta operación convertéunos en millonarios, con unhas fortunas que anualmente crecen grazas aos dividendos que reparte a compañía.

Estrutura fiscal

Máis alá da saída á bolsa, a Castellano –que mentres desempeñaba cargos de relevancia en Inditex continuou dando clases como catedrático na facultade de Económicas na Coruña– tamén se lle atribúe o xerme da estrutura societaria do grupo. Indícao, por exemplo, o xornalista Julián Rodríguez na obra Señores de Galicia (A Esfera dos Libros), na que explica que Ortega non só foi un adiantado ao seu tempo en canto á irrupción da moda rápida, senón tamén na busca de menores facturas tributarias, sendo Holanda durante anos o eixe dun esquema de expansión internacional co que se evitou a dobre imposición.

“Aínda que o responsable directo desta estrutura é José Manuel Romay da Colina, executivo da casa, fillo do exministro popular Romay Beccaría, e casado coa primoxénita de Josefa Ortega, en sintonía co director fiscal, Ignacio Fernández, antigo responsable de inspección da Axencia Tributaria de Galicia, nada de todo isto se podía entender sen José María Castellano”, apunta no libro.

Seguindo precisamente o ronsel de Castellano en Inditex, non son poucos os que atopan certos paralelismos entre a súa figura e a do novo número dous executivo do grupo, por debaixo de Óscar García Maceiras, o anteriormente mencionado Ignacio Fernández, desde este ano flamante novo director xeral corporativo do grupo. Un executivo, como Castellano, centrado nas decisións económicas do grupo e co que chegou a coincidir en Arteixo durante catro anos.

Sociedade con Josefa Ortega

Pese á súa saída de Inditex en 2005 tras a ruptura do histórico tándem con Ortega, Castellano mantivo ata a súa morte un vínculo empresarial coa familia. En concreto coa irmá do empresario de Busgondo de Arbás, Josefa Ortega. Trátase da inmobiliaria Artinver Activos, que se constituíu, segundo datos do Rexistro Mercantil, en 2001, o ano da saída á bolsa da téxtil.

Con activos inmobiliarios radicados principalmente en Francia, o 50% do capital da compañía está en mans de Incio, o holding inversor da familia de Josefa Ortega, mentres a outra metade retén unha das sociedades patrimoniais da familia de Castellano, Alazady.

Segundo as últimas contas de Incio, Artinver finalizou o exercicio 2024 cun patrimonio neto de 47,4 millóns de euros e un valor en libros que rolda os 50 millóns. Pecharon o ano con perdas de 185.000 euros.

“O que pasou, pasou”

Pese á súa marcha, Castellano nunca fixo sangue coa súa saída de Inditex e a operación de Fenosa. “O que pasou, pasou, e non teño ningunha intención de falar diso”, diría anos despois, nunha entrevista concedida a Covadonga O´Shea, recollida na obra Así é Amancio Ortega, o home que creou Zara (A Esfera dos Libros). Na mesma, o catedrático indicaba: “De Amancio só podo dicir cousas positivas. Insisto en que a confianza que puxo en min foi absoluta. É un home que me explicou unha serie de aspectos relevantes, entre outros que a intelixencia é o que leva a apreciar a beleza. Só podo desexarlle cousas boas”.

O tándem que conformaron ambos queda reflectido nunha anécdota que Castellano relata no libro. “Hai demasiados que se dedican a falar por falar. Imaxina que un día chamoume Fraga e díxome: ‘Estiven con Jordi Pujol e preguntoume que relación había entre Zara e a droga’”.

Castellano solicitou ao entón presidente da Xunta que lle concertase unha entrevista a el e a Ortega co president. Naquela época, a imaxe do fundador de Zara aínda non se difundira. Era un empresario sen rostro, polo que Puyol creu que o economista era en realidade o fundador de Zara. “Deixámoslle todo ben claro”, dixo Caste, un executivo cuxa pegada perdura en Inditex.