O AVE a Galicia lidera as perdas de Adif na alta velocidade española.

O tren disparou a súa cota de mercado como transporte de longa distancia nos últimos seis anos, coincidindo co proceso de liberalización do sector e coa chegada do AVE a Galicia e dos novos e problemáticos trens Avril de Talgo. Entre 2019 e 2024, o transporte ferroviario creceu un 42%, alcanzando os 49 millóns de viaxeiros o ano pasado. Esta cifra suma os usuarios de Renfe, o principal operador, e os de Ouigo e Iryo, naqueles corredores onde prestan servizo. Un informe da Comisión Nacional dos Mercados e da Competencia respecto á liberalización do ano 2020 estima que dos 4,8 millóns de pasaxeiros que gañou o tren, uns 900.000 foron quitados ao avión, mentres que o resto, preto de 3,7 millóns, aparcaron o coche.

Nas conexións con Galicia as cotas tamén evolucionan positivamente para Renfe, que ata agora é o único operador polo que, na práctica, trata-se dun mercado sen competencia máis alá da modal, é dicir, a do tren fronte a outros tipos de transporte. Na ruta Madrid-Santiago a cota de mercado foi do 41,9% en 2024, fronte ao 34,5% de 2023; en Madrid-A Coruña foi do 20,1%, fronte ao 12,4% do ano anterior; e en Madrid-Vigo-Pontevedra alcanzou o 31,9%, nove puntos por riba do exercicio previo.

Aínda que o informe non detalla ata tal punto, o salto máis significativo debeu producirse coa entrada do AVE en Ourense a finais de 2021 e a posta en servizo dos Avril durante o 2024, combinados coa agresiva política de prezos post-Covid. Desde o ano previo á pandemia, que é o que recolle Competencia, ata o pasado exercicio, a cota no eixe Madrid-Santiago subiu 26 puntos, o incremento máis importante con excepción do rexistrado no eixe Madrid-Asturias. Alí a cota elevouse en 27 puntos favorecida tanto polo novo equipamento ferroviario como pola redución de tempos da variante de Pajares.

Agora ben, o maior fluxo de viaxeiros cara os servizos ferroviarios non significa que estes sexan rendibles. De feito, ata o momento, non o son para Adif nin tampouco para os tres operadores: Renfe, Ouigo e Iryo. E a conexión con Galicia leva algunha medalla de ouro en canto a perdas xeradas.

Adif perde diñeiro

Iso sucede cando se analizan as contas de Adif Alta Velocidade, que no pasado exercicio rexistrou números vermellos de 100 millóns, menos que en 2023, pero coas cifras maquilladas por extraordinarios. O balance do grupo que dirixe Luis Pedro Marco de la Peña mostra unha actividade deficitaria en todos os eixos, con excepción da conexión Madrid-Barcelona e o corredor sur, entre Madrid e Andalucía.

As perdas máis abultadas anótanas a alta velocidade entre Madrid e Galicia, cun ebitda negativo de 57,3 millóns. Este balance é froito, fundamentalmente, da diferenza entre os canóns ingresados (incluíndo as subvencións recibidas para bonificacións) polo uso das vías e os custos de explotación. O segundo peor resultado foi en Madrid-Asturias, cun ebitda negativo de 49 millóns.

O estudo de Competencia agrupa os resultados do Eixe Atlántico, Extremadura e Corredor Mediterráneo, cun balance conxunto de 31,2 millóns de ebitda negativo. As perdas operativas esténdense tamén ao corredor Madrid-Levante, alcanzando os 20,5 millóns.

A outra cara da moeda está no corredor Madrid-Barcelona e o corredor Madrid-Sur, que xeran conxuntamente un ebitda de 272 millóns (192 millóns e 80 millóns, respectivamente). Isto permitiu que Adif Alta Velocidade finalizara cun ebitda positivo de 433 millóns, aínda que o pago da débeda e as amortizacións acabaran levando ao administrador das liñas de alta velocidade aos números vermellos. Desde a liberalización do sector, os ingresos por canóns elevaronse en 92 millóns de euros, segundo o documento da CNMC.

Mellora insuficiente de Renfe, Ouigo e Iryo

Aos que pagan os canóns tampouco lles foi mellor, ou non o suficiente como para alcanzar os beneficios. Renfe, Iryo e Ouigo incrementaron ingresos e reduciron significativamente as perdas, aínda que seguir… …on en números vermellos. Renfe pasou dun resultado negativo de 70 millóns a perdas de 27 millóns; Iryo recortou as perdas á terceira parte, ata os 31,5 millóns; Ouigo presentou o maior burato, de 40,5 millóns. En conxunto, as tres empresas acumularon case 100 millóns en perdas, fronte aos 219 millóns de 2023; e só unha, Ouigo, presentou un ebitda negativo.

O escenario do pasado exercicio é bastante mellor que o dos últimos anos. “Desde 2020, Renfe Iryo e Ouigo perderon, en conxunto, 1.203,5 millóns. En 2020-2021, en plena pandemia de Covid-19, as perdas foron de 751,5 millóns, e entre 2022 e 2024, de 452 millóns. Por empresa, as perdas acumuladas son de 842 millóns Renfe, 170 millóns Iryo, e 191 millóns Ouigo”, explica o estudo da CNMC.

Destes operadores, Iryo foi o que máis claramente mostrou o seu interese por prestar servizo en Galicia, aínda que para iso necesitaría trens de ancho variable. Ouigo e Alsa, en alianza con Eco Rail, tamén recoñeceron que estudaban o seu desembarco no AVE galego.