O sector forestal busca unir produtividade e paisaxe: “Necesitamos piñeiros, frondosas e tamén eucaliptos”

A aprobación do Plan Forestal de Galicia trazou unha folla de ruta común e consensuada para o monte galego, que ten entre os seus obxectivos profundar na biodiversidade, a multifuncionalidade e a contribución económica do territorio. É asunto de capital importancia en tempos de sostibilidade e cambio climático, ademais de certas urxencias por deter o abandono e envellecemento do rural. E tamén o é porque Galicia vén de sufrir a peor onda de incendios, en canto a superficie queimada, do último século, en boa medida agravada polos factores anteriores.

Baixo este escenario de esperanza e preocupación, consubstancial ao sector forestal e ao ser humano, o terceiro foro Os retos da Galicia rural, organizado por Economía Digital analizou as potencialidades do monte galego nunha mesa de diálogo que compartiron Alfredo Fernández, director da Agencia Galega da Industria Forestal; Juan Picos, subdirector da Escola de Enxeñaría Forestal da Universidade de Vigo; Ana Oróns, secretaria xeral da Fearmaga; e Alberte Piñeiro, subdirector de Recursos Forestais da Consellería do Medio Rural.

Foi este último quen puxo énfase na necesidade de planificación a longo prazo do recurso forestal baseada na “diversificación, cooperación e innovación”. Mostrou a súa preferencia polo concepto de diversificación para referirse tamén á moratoria do eucalipto, recentemente estendida ata 2030 aínda que aínda motivo de debate polas medidas de flexibilidade que introduciu a Xunta e por o crecemento da especie a pesar das limitacións ao seu cultivo. Para Piñeiro, no monte galego “necesitamos coníferas, frondosas e tamén eucalipto”. E require unha xestión forestal que concilie a biodiversidade e o produto coa conservación da paisaxe: “Se queremos avanzar como sector temos que estar á vangarda en produtos e en coidado do monte, que ademais de ser produtivo, debe ser atractivo paisaxisticamente para os galegos e unha parte da súa identidade”, dixo.

Do propietario ao silvicultor

As ideas de consenso e oportunidade presiden os diálogos sobre o futuro do sector forestal. Juan Picos defendeu a importancia de contar cunha “boa” folla de ruta compartida e pediu centrar os esforzos en “axustarnos a eses compromisos”, pois o Plan Forestal contempla fitos intermedios que se poden ir revisando. “É un sector que necesita un rumbo”, alegou. E nunha liña similar manifestouse o director de Xera, que pediu ser “intelixentes” para aproveitar as oportunidades que virán, citando, por exemplo, a madeira para construción. Tamén avanzou que, xunto ao Plan Forestal, está a traballar nun plan director para a industria do sector. “O cambio climático é un reto moi importante para o sector e hai situacións que están cambiando a unha velocidade moi importante, o que condiciona as decisións que tomamos, que no noso campo son moi a longo prazo, polo que é posible que teñamos que revisar o plan con máis periodicidade”, razoou Alfredo Fernández.

Ana Oróns, que representa a unha industria de gran capilaridade e moi integrada no territorio como son os aserradoiros e rematantes de Galicia, introduciu un elemento clave para unha xestión exitosa do recurso: “Só se promove o cambio a partir daqueles propietarios que asumen persoalmente e toman as rendas de xestionar activamente a súa propiedade. Só así conseguimos cambiar o territorio. Temos que pasar de propietario a silvicultor, e a un silvicultor activo”, enfatizou. A secretaria xeral de Fearmaga resaltou a importancia de que o propietario “coñeza as demandas do mercado” á hora de plantar para que o seu produto se poida poñer en valor.

A estrutura da propiedade

Este é outro elemento central no desenvolvemento forestal. A estrutura de propiedade do monte en Galicia non só debuxa un mapa fragmentado, senón que detecta numerosas parcelas cuxo dono non está identificado. Juan Picos comparou esta situación coa de camións que estiveran operando sen matrícula e advertiu que é un problema a resolver se se quere evitar problemas futuros.

Piñeiro apuntou a dúas figuras predominantes: a de moitos propietarios con parcelas pequenas e a dos montes mancomunados. Ao seu entender, a mellor fórmula de potenciar unha mellora na ordenación pasa pola profesionalización destes propietarios e pola cooperación entre eles en modelos de xestión. Tamén defendeu a “clarísima complementariedade” entre o sector forestal e o agrogandeiro. “O terreo de xogo para os sectores agrícola, gandeiro e forestal é o mesmo. Cambiará a camiseta do equipo, pero os xogadores son os mesmos”, afirmou.

Os montes produtivos arden mal

O monte produtivo arde menos e de maneira diferente. Explicouno Juan Picos desde a experiencia de uns terreos recuperados dos incendios que, a través da universidade, xestionaban de maneira exemplar para experimentar sobre a multifuncionalidade. Queimouse enteiro, pero o profesor da Escola de Enxeñaría Forestal destacou dous aspectos diferenciais respecto ao terreo abandonado: recupérase mellor do lume e este avanza con menos intensidade, o que pode ser a diferenza “entre que as lapas cheguen ás casas nunha hora ou en dous días”, apuntou.

Os incendios, especialmente vivos na memoria pola onda do pasado verán, son un deses obstáculos cos que lida o desenvolvemento forestal, e sen un monte ben xestionado é máis sinxela a súa propagación e, polo tanto, a súa virulencia á hora de devorar hectáreas. Ana Oróns apuntou, ademais, que teñen un “efecto desincentivador sobre o propietario e o produtor”. “Non hai nada máis desalentador que un propietario que fixo unha xestión adecuada e ve que todo se volatiliza”, asegurou. Puxo como exemplo que por cada metro cúbico que se queima o impacto triplicase, pois déixanse de aproveitar tres metros cúbicos. “É un efecto demoledor para a xente, pois xa non ten ganas de volver a investir no monte“, explica.