Xuventude: ¿tesouro ou terror?

O dito popular de “xuventude, divino tesouro” non parece que encaixe dun tempo a esta parte. Recordo que cando un amigo da familia mo dixo aos meus vinte anos, de aquela respondinlle que prefería a súa boa situación socioeconómica, como enxeñeiro de camiños. Como se sabe cando se deixou atrás esa etapa tan vital, o meu erro era maiúsculo, tal e como puiden comprobar e recoñecerlle despois.

Normalmente iso segue a acontecer, os mozos desexan as “vantaxes” dos maiores, como o estatus social ou a autosuficiencia económica; mentres que as persoas maiores botan de menos aquela etapa na que -como se adoita dicir- “te comes o mundo”.

Aínda que isto vén repetíndose, o que non me parece tan normal ou, mellor dito -e espero que non sexa pola idade-, resúltame insulso, son os diversos e cada vez máis frecuentes sinais, indicadores ou acontecementos que non parecen que teñan que ver co que se coñece como “socialización secundaria” normal. Nesta fase da nosa integración na sociedade, pásase do círculo social primario (familia, escola, amigos) ao secundario (formación profesional, traballo, relacións de parella, etc.). Aínda que como todo tránsito ou adaptación hai procesos máis e menos exitosos, ás veces con danos colaterais, o que está acontecendo penso que ten as súas connotacións singulares, describindo unha situación anómala e abrupta, á vez que preocupante, dunha parte considerable da xuventude actual.

Unha xuventude que podería remontarse a aquela nefasta etiqueta que quizais estigmatizou a máis dun ou unha, os chamados na súa día Millennials, de finais do século e do milenio pasados; quenes xa viviron a transición do mundo analóxico ao dixital, con Internet, teléfonos móbiles e globalización cultural.

Indico isto porque, xunto cos afectados pola crise económica de 2008, que atrasou a súa emancipación e estabilidade laboral, a chamada Xeración Z (a deste século) é a nativa dixital, marcada por redes sociais, inmediatez tecnolóxica e forte exposición mediática.

Estes mozos, inundados polos estímulos de todo tipo, adoitan percibirse como críticos, adaptativos, pero tamén con elevados niveis de ansiedade e precariedade existencial

E quizais pode que aí estea o cambio ou o meollo da cuestión deste paso do tesouro ao terror da xuventude; xa que estes mozos, inundados polos estímulos de todo tipo, adoitan percibirse como críticos, adaptativos, pero tamén con elevados niveis de ansiedade e precariedade existencial.

A cuestión é que nas últimas semanas atopámonos con (máis) noticias alarmantes protagonizadas por mozos. Como a tentativa de queimar a unha muller de 80 anos e ao seu fillo sen fogar en Torres da Alameda (Madrid), rociándoos con lejía. Ou a agresión brutal a unha persoa trans con dificultades de audición, por parte de tres mulleres e dous homes, de entre 20 e 34 anos, en Barcelona, que ademais gravaron o ataque para difundilo en redes sociais.

O horroroso destes sucesos non só sacode a conciencia cidadá, senón que plantexa unha pregunta incómoda, quizais repetida ao longo dos tempos, pero que agora (espero que tampouco sexa pola miña idade) penso que cobra especial relevancia: ¿que está a pasar con esta xuventude?

Se xa no artigo anterior albiscaba ao asesinato homófobo de Samuel Luiz en A Coruña (tamén está o de Yoel Quispe por pelexas entre pandillas), ou ás “manadas” de agresores sexuais e ao caso de xenofobia de Torre Pacheco; vemos que, lonxe de representar brotes illados de violencia, estas agresións reflicten unha preocupante tendencia entre os mozos de episodios de odio dirixidos contra persoas vulnerables.

Isto é, a violencia xa non se limita a enfrontamentos rueiros, senón que adquire tintes de intolerancia: aporofobia, transfobia e desprezo cara a quen sirven para descargar a frustración ou os problemas vitais destes mozos. Os ditos comportamentos extremistas aliméntanse do medo, o rexeitamento e a alienación; tres síntomas que parecen claros na socialización desta parte da poboación.

Entrementres, a xuventude enfronta un panorama que erosiona a esperanza, atrasa a independencia e afoga as aspiracións de estabilidade. Por exemplo, no acceso á vivenda, que cada vez custa máis. Tal e como informamos aquí, no último Atlas Urbano da Sostibilidade de Galicia; algo que acaba de ser corroborado coa recente declaración no Boletín Oficial do Estado da cidade da Coruña como zona tensionada en materia de vivenda.

Mentres que, pola súa parte, a motivación e validación sociais, a través de likes e a querencia por pertencer a grupos, desprázase ás redes, cargadas de mensaxes tóxicos e ficticios. O que alimenta unha sensación de fracaso e de impotencia ante un mundo que parece xirar sen a súa participación. Unha participación que pode chegar a extremos como o xogo da Balea Azul (autolesións), o Mataleón (aguantar a asfixia), o desafío de desaparecer 48 horas do entorno familiar) ou o Zizi (exposición sexual). Segundo un estudo do grupo de Ciberpsicoloxía da UNIR, o 8 % dos adolescentes entre 10 e 14 anos en España participou en retos virais perigosos.

En paralelo, os índices de saúde mental son alarmantes. O suicidio -xa segunda causa de morte violenta en España, só por detrás dos accidentes de tráfico- resulta especialmente incidente nos rangos …